Kunststromingen voor beginners: weet jij het verschil?

BAROK (1600-1750)

De barok is één van de weinig kunststijlen die niet is ontstaan, maar is opgelegd. Aan het einde van de 16^e eeuw merkt de katholieke kerk dat ze gelovigen kwijtraken. Door de opkomst van de protestantse kerk ontstaat er veel onvrede en kritiek. De paus kan dit natuurlijk niet over zijn kant laten, en draagt kunstenaars op om kunst te maken die de twijfels weer wegneemt.

In het kort
Te herkennen aan: grote donker-licht contrasten (clair-obscur), asymmetrie
Schilders: Peter Paul Rubens, Jan Steen, Johannes Vermeer
Waar te vinden: Mauritshuis, Rijksmuseum

Renaissance - School van Athene (Rafaël)

... vergeleken met ...

Rafaël was een schilder uit de Renaissance, de periode voor de barok. Zijn ‘School van Athene’ laat een ideaal zien: verschillende filosofen bij elkaar die samen op zoek zijn naar de waarheid. De Nachtwacht is een veel realistischer beeld. Door slim gebruik van donker en licht legt Rembrandt verschillende accenten in het schilderij. Rafaël’s schilderij is ook veel symmetrischer dan dat van Rembrandt, wat aansluit bij de rationele Renaissance.

Barok - De Nachtwacht (Rembrandt)

REALISME (1830-1875)

Net als de barok was het realisme een reactie op een idealistische kunststroming: de romantiek. In de Romantiek werd er geschilderd vanuit emotie en verbeelding. Aan het begin van de 18e eeuw kregen schilders behoefte aan schilderen wat ze konden zien, naar de werkelijkheid. Kunstenaars gingen het platteland op en schilderden de natuur zoals ze die voor zich zagen.

In het kort

Te herkennen aan: onderwerpen uit de natuur / het platteland, grove streken

Schilders: Gustave Courbet, Théodore Rousseau

Waar te vinden: de meeste collecties in Nederlandse musea hebben schilderijen uit het realisme hangen.

Romantiek - Rinaldo & Armida (Hayez)

... vergeleken met ...

Het meest opvallende verschil tussen de schilderijen is de inspiratie. Romantische schilders lieten zich inspireren door de geschiedenis, door mythologie, door emotie, zoals te zien in het schilderij van de twee geliefden. Realistische schilders trokken de natuur in en schilderden het alledaagse. Er werd ook gebruik gemaakt van grove verfstreken om het natuurlijke te versterken.

Realisme - Hunting Dogs With Dead Hare (Courbet)

IMPRESSIONISME (1875-1910)

Twee belangrijke uitvindingen hebben het impressionisme gevormd: fotografie en olieverf in een tube. Fotografie werd steeds meer ontwikkeld en mensen kregen oog voor momentopnames (impressies). Dankzij de olieverf in tubes konden schilders de natuur intrekken en daar experimenteren met bijvoorbeeld de lichtval. Er bestaan schilderijen van hetzelfde uitzicht, maar geschilderd op een ander moment van de dag. Dit heeft een unieke lichtval, wat kenmerkend is voor het impressionisme. Dit experimenteren en zich afzetten tegen de gevestigde orde maakt dit de eerste moderne kunststijl.

In het kort
Te herkennen aan: momentopnames, vluchtig schilderwerk, verschillende soorten lichtinval
Schilders: Claude Monet, Édouard Manet, George Breitner
Waar te vinden: Stedelijk Museum, Van Gogh Museum, Boijmans Van Beuningen

Voorbeeld Impressionisme: Ezeltje rijden langs het strand (Isaac Israëls)

Isaac Israëls was een Nederlandse impressionistische schilder. Hij heeft meerdere schilderijen van een eenvoudig tafereel: kinderen die op een ezeltje over het strand van Scheveningen rijden. Hij is op meerdere momenten van de dag teruggekomen om verschillende impressies vast te kunnen leggen.

KUBISME (1907-1914)

Hoewel elke nieuwe kunststroming in eerste instantie wordt afgekeurd door gevestigde orde, werd er niets zo afgekeurd als het kubisme. Ordeverstoorders, werden ze genoemd. Sinds de Renaissance werd er met perspectief geschilderd. Het kubisme plaatste hier twijfels bij en keek op een hele nieuwe manier naar de wereld. Ze vroegen zich af: ‘Is het genoeg om weer te geven wat ik kan zien?’

In het kort
Te herkennen aan: geometrische vormen, felle kleuren (meestal), collagestijl
Schilders: Pablo Picasso, Robert Delaunay
Waar te vinden: Gemeentemuseum Den Haag, Kröller Müller

Renaissance - Geboorte van Venus (Sandro Botticelli)

Impressionisme - Jong Meisje (Pierre-Auguste Renoir)

... vergeleken met ...

Het schilderij van Sandro Botticelli (links) en Pierre-Auguste Renoir (midden) lijken niet op elkaar. De overeenkomst is echter, dat op dezelfde manier perspectief in hun schilderij aanbrengen. Pablo Picasso (rechts) heeft hier een compleet andere draai aan gegeven.

Kubisme - Vrouw met Blauwe Hoed (Pablo Picasso)

POPART (jaren ’50 en ’60)

Veel kunststromingen zijn begonnen in Frankrijk, maar niet de popart. Dit ontstond, los van elkaar, tegelijk in Amerika en het Verenigd Koningrijk. Het gebruikte de consumptiemaatschappij en populaire cultuur als inspiratie: strips, advertenties en massaproducten kwamen veel terug. Popart zette zich af tegen de elite en wilde kunst weer voor iedereen maken. Door de populair cultuur als bron te gebruiken, komen er veel beroemde personen terug in de kunstwerken (denk aan Elvis en Marilyn Monroe).

In het kort
Te herkennen aan: scherpe lijnen, bijna foto-achtige schilderijen, veel aandacht voor details
Schilders: Andy Warhol, Roy Lichtenstein
Waar te vinden: Stedelijk Museum, Boijmans Van Beuningen

Impressionisme - Young Blanche Hoschede (Monet)

... vergeleken met ...

Het schilderij van Roy Lichtenstein (rechts) is bijna niet te onderscheiden van een foto of digitaal werk. In tegenstelling tot Claude Monet (links) heeft hij bijzonder veel aandacht voor details, waardoor het op een strip lijkt.

PopArt - M-Maybe (Lichtenstein)